Γιατί απέτυχε η πολιτική συμμαχία των Τραμπ και Μασκ;

Πράγματι στη διεθνή ειδησεογραφία, δημοσιογράφοι και πολιτικοί αναλυτές επιχειρούν να ερμηνεύσουν το φαινόμενο της συνεργασίας των Τραμπ και Μασκ. Οπως και το φαινόμενο του οριστικού «διαζυγίου» τους. Από την άλλη ερευνητικά κέντρα των πανεπιστημίων ανά τον κόσμο εντάσσουν στα προγράμματά τους τα σχετικά φαινόμενα και οι έννοιες και τα ερμηνευτικά σχήματα που επινοούν και επεξεργάζονται δοκιμάζονται ως προς την επιστημολογική εγκυρότητά τους στο πεδίο των πολιτικών εμπειριών. Κατά κόρον επισημαίνεται πως η παγκόσμια κοινωνία στην εποχή μας έχει εισέλθει σε μια μεταβατική φάση εξέλιξης, κατά την οποία τα παλιά ερμηνευτικά σχήματα καθίστανται απαρχαιωμένα, ενώ ταυτόχρονα οι νέες έννοιες δεν έχουν ακόμη ωριμάσει ως εργαλεία κατανόησης της σύγχρονης πραγματικότητας.

Στο πλαίσιο αυτών των κοινωνικο-πολιτικών και θεωρητικών αβεβαιοτήτων εντάσσεται και η δική μου προσπάθεια να ερμηνεύσω το πώς και το γιατί από την απροϋπόθετη συνεργασία των δύο ισχυρών ανδρών μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα φτάσαμε στη σύγκρουση μεταξύ τους. Δεν δέχομαι ότι έχουμε να κάνουμε με μια προσωποκεντρική διένεξη. Ούτε ακόμα ότι τα διαφορετικά και ετερόκλητα οικονομικά συμφέροντα των δύο πλευρών δεν μπόρεσαν να συγκερασθούν. Οι Τραμπ και Μασκ είχαν εδώ και χρόνια προετοιμάσει τις διαδικασίες και είχαν οργανώσει τα σχέδιά τους για να εμφανιστούν ως «συγκυβερνήτες» στον πλανήτη. Οσοι σήμερα μιλάνε για σύγκρουση οικονομικών συμφερόντων που οι δύο πλευρές δεν μπόρεσαν να συγκεράσουν βλέπουν μόνον την επιφάνεια των πραγμάτων. Οι δύο δρώντες εκπόνησαν προγράμματα διακυβέρνησης του κόσμου. Ούτε ο Τραμπ θα μπορούσε να εκλεγεί πρόεδρος χωρίς την υποστήριξη του Μασκ αλλά ούτε και ο Μασκ θα μπορούσε να είναι ο πλουσιότερος επιχειρηματίας του κόσμου χωρίς το πολιτικό σύστημα του Τραμπ. Το πείραμα της πολιτικής συμμαχίας απέτυχε. Και για να κατανοήσουμε τους λόγους της αποτυχίας αυτού του πειράματος χρειάζεται να κάνουμε μια θεωρητικο-πολιτική ανασυγκρότηση των δύο λειτουργικών συστημάτων (του πολιτικού και του οικονομικού) της ανθρώπινης κοινωνίας.

Από τις απαρχές της πολιτικής νεωτερικότητας (κατά τον δέκατο ένατο αιώνα) τα δύο συστήματα συγκροτούνται το καθένα με βάση το δικό του επικοινωνιακό μέσο (το πολιτικό έχει το μέσο της εξουσίας και το οικονομικό το μέσο του χρήματος) και λειτουργούν ως αυτόνομες κοινωνικές σφαίρες στο πλαίσιο του κατακερματισμού του κοινωνικού έργου τους. Το οικονομικό σύστημα επιφορτίζεται με την κοινωνική λειτουργία της συσσώρευσης του κοινωνικού πλούτου και το πολιτικό σύστημα με την κοινωνική λειτουργία να εκπονήσει μεθόδους «ευ ζην» της ανθρώπινης ζωής. Το κράτος και οι πολιτικοί θεσμοί σε μια τέτοιου τύπου αποστολή της πολιτικής ανταποκρίνονται. Η ιστορική φάση της λειτουργικής αυτονομίας των δύο συστημάτων διήρκεσε μέχρι την εξάπλωση της παγκοσμιοποίησης. Από τα τέλη του εικοστού αιώνα το οικονομικό σύστημα απέκτησε την πρωτοκαθεδρία στην οργάνωση του κόσμου. Ετσι εξηγείται και η λειτουργική διαφοροποίηση του χρήματος, το οποίο έπαψε να είναι μόνον επικοινωνιακό μέσο οικονομικής διαχείρισης και μετατράπηκε σε μέσο που διεκδικεί για τον εαυτό του τον ρόλο της πολιτικής εξουσίας.

Ως παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης έχουμε φτάσει σ’ αυτό το σημείο καμπής όσον αφορά τις σχέσεις του πολιτικού συστήματος με το οικονομικό. Μεσούσης της παγκοσμιοποίησης η απαρχαιωμένη πολιτική αδυνατεί να επαναπροσδιοριστεί και από την άλλη το οικονομικό σύστημα ως χρηματοπιστωτικό και ψηφιακό σύμπαν αναδιαρθρώνεται. Υπό το πρίσμα αυτών των εξελίξεων μπορούμε να κατανοήσουμε τι σημαίνει η πολιτική συμμαχία ανάμεσα στους Τραμπ και Μασκ. Μπορούμε να καταλάβουμε γιατί τελικά απέτυχε αυτό το πείραμα, το οποίο εξάλλου φαινόταν να είναι θνησιγενές. Στο πλαίσιο της ριζικής κρίσης που διέρχεται η πολιτική και το πολιτικό εν γένει, ο Τραμπ αντιπροσωπεύει έναν μεταδημοκρατικό τύπο πολιτικού. Εξελέγη σύμφωνα με τις τυπικές κοινοβουλευτικές διαδικασίες, αλλά συνδιαλέγεται με την απολυταρχία. Στην περίπτωσή του τα όρια ανάμεσα στην αυταρχική διακυβέρνηση και την κοινοβουλευτική ισχύ είναι ρευστά. Για να θεμελιώσει, υποτίθεται, σε στέρεες βάσεις το σύστημα της διακυβέρνησής του αναζήτησε στήριγμα στον επιχειρηματία Μασκ, ο οποίος ως homo ecοnomicus έχει επωμιστεί κοινωνικές λειτουργίες που ανήκουν παραδοσιακά στην πολιτική. Στην περίπτωση του Μασκ δεν έχουμε να κάνουμε με τις παραδοσιακές οικονομικές δραστηριότητες. Εχουμε να κάνουμε με «οράματα», με προγράμματα που αναδομούν την ίδια την ανθρώπινη κοινωνία, τον ίδιο τον άνθρωπο ως υπαρξιακή συνθήκη. Τα «οράματα» του Μασκ ονομάζονται: Tesla, Starlink, Neuralink, SpaceX.

Απ’ αυτή την ανάλυση προκύπτει πως οι Τραμπ και Μασκ αρχικώς συμμάχησαν και σήμερα συγκρούονται όχι ως ηγετικές προσωπικότητες αλλά ως εκπρόσωποι των δύο συστημάτων (πολιτικού και οικονομικού), τα οποία διέρχονται, το καθένα για τους λόγους του, βαθιά και ριζική κρίση επαναπροσδιορισμού του κοινωνικού ρόλου τους. Οσο η πολιτική εξουσία αναγνωρίζει στο χρήμα δικαιώματα επικαθορισμού της και από την άλλη το χρήμα «μεταμορφώνεται» σε κοινωνική δύναμη ελέγχου όλων των ανθρώπινων πραγμάτων, τόσο εμφανίζονται τέτοιου τύπου υβριδικά πειράματα συγκερασμού των υπό διαμόρφωση κοινωνικών λειτουργιών της εξουσίας και του χρήματος. Η αποτυχία, λοιπόν, της πολιτικής συμμαχίας των Τραμπ και Μασκ είναι αποτυχία των δύο συστημάτων να επινοήσουν νέους τρόπους συνύπαρξης στη σύγχρονη εποχή των αβεβαιοτήτων και της ρευστότητας.

*Πολιτικός φιλόσοφος