Πού είναι το ουράνιο από το Φορντό; Η μετακίνηση και η αγωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν

«Θα εργαστούμε τις επόμενες εβδομάδες για να διασφαλίσουμε ότι θα κάνουμε κάτι με αυτό το καύσιμο και αυτό είναι ένα από τα πράγματα για τα οποία θα συζητήσουμε με τους Ιρανούς», δήλωσε ο αντιπρόεδρος Τζ. Ντ. Βανς στην εκπομπή «This Week» του ABC την Κυριακή (22/06), αναφερόμενος σε μια παρτίδα ουρανίου επαρκή για την κατασκευή εννέα ή 10 ατομικών όπλων. Παρ' όλα αυτά, υποστήριξε ότι η δυνατότητα της χώρας να οπλίσει αυτό το καύσιμο είχε μειωθεί σημαντικά επειδή δεν διέθετε πλέον τον εξοπλισμό για να μετατρέψει αυτό το καύσιμο σε λειτουργικά όπλα.

Οι Ιρανοί έχουν καταστήσει σαφές ότι δεν ενδιαφέρονται να έχουν συνομιλίες με τις Ηνωμένες Πολιτείες, κατηγορώντας την Ουάσινγκτον ότι εξαπάτησε την Τεχεράνη κατά τη διάρκεια της τελευταίας σειράς διαπραγματεύσεων, ενώ σχεδίαζε την αεροπορική επίθεση. Επιπλέον, αυτό το απόθεμα καυσίμων είναι πλέον ένα από τα λίγα πυρηνικά διαπραγματευτικά χαρτιά στα χέρια του Ιράν.

• Διαβάστε επίσης: Τι γνωρίζουμε για τις τρεις πυρηνικές εγκαταστάσεις που βομβαρδίστηκαν από τις ΗΠΑ

Κατά τη χθεσινή (22/06) ενημέρωση των δημοσιογράφων, ο υπουργός Άμυνας Πιτ Χέγκσεθ και ο νέος πρόεδρος του Γενικού Επιτελείου Στρατού, Νταν Κέιν, απέφυγαν τους μαξιμαλιστικούς ισχυρισμούς του Ντόναλντ Τραμπ ότι το χτύπημα ήταν μια τρομερή επιτυχία. Είπαν ότι μια αρχική αξιολόγηση των ζημιών από τις τρεις τοποθεσίες που επλήγησαν από τα βομβαρδιστικά B-2 της Αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας και τους πυραύλους Tomahawk του Ναυτικού έδειξε «σοβαρές ζημιές και καταστροφές».

Οι Ιρανοί είχαν μετακινήσει το ουράνιο από το Φορντό

Δορυφορικές φωτογραφίες του κύριου στόχου, του εργοστασίου εμπλουτισμού ουρανίου στο Φόρντο, το οποίο κατασκεύασε το Ιράν κάτω από ένα βουνό, έδειξαν αρκετές τρύπες, όπου 12 βόμβες μαζικής πυρομαχικής διείσδυσης 30.000 λιβρών - μια από τις μεγαλύτερες συμβατικές βόμβες στο οπλοστάσιο των ΗΠΑ - άνοιξαν βαθιές τρύπες στον βράχο. Η αρχική αναστοιχείωση του ισραηλινού στρατού κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η τοποθεσία που αποτελούσε στόχο Αμερικανών και Ισραηλινών στρατιωτικών σχεδίων για περισσότερα από 26 χρόνια υπέστη σοβαρές ζημιές από την επίθεση, αλλά δεν καταστράφηκε ολοσχερώς.

• Διαβάστε επίσης: Το Ιράν πρόλαβε να αποσύρει το μεγαλύτερο μέρος ουρανίου από το Φορντό πριν τις επιθέσεις των ΗΠΑ

Ωστόσο, υπήρχαν επίσης στοιχεία, σύμφωνα με 2 Ισραηλινούς αξιωματούχους που γνώριζαν τις πληροφορίες, ότι το Ιράν είχε μετακινήσει εξοπλισμό και ουράνιο από το Φορντό τις τελευταίες ημέρες. Μάλιστα, υπήρχαν αυξανόμενες ενδείξεις ότι οι Ιρανοί ήταν ενήμεροι για τις επανειλημμένες απειλές του Ντόναλντ Τραμπ για ανάλυψη στρατιωτικής δράσης και έτσι φρόντισαν να απομακρύνουν 400 κιλά ουρανίου εμπλουτισμένου σε καθαρότητα 60% (είναι λίγο πιο κάτω από το 90% που χρησιμοποιείται συνήθως για την κατασκευή πυρηνικών όπλων) από την τοποθεσία που χτυπήθηκε.

«Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν δεν καθυστέρησε περισσότερο από μερικούς μήνες»

Καθώς, λοιπόν, η κράτος Τραμπ αξιολογεί τις ζημιές που προκάλεσε, το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν έχει καταστραφεί ή μόνο έχει μεταφερθεί σε μικρότερες, μυστικές εγκαταστάσεις που είναι δύσκολο να εντοπιστούν.

Ο Ντόναλντ Τραμπ κάνει δηλώσεις σχετικά με το χτύπημα στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, στις 21 Ιουνίου 2025.

Carlos Barria/Pool via AP

«Με βάση αυτά που έχουμε δει ως στιγμής, δεν γνωρίζουμε που βρίσκεται το υλικό (σ.σ. το ουράνιο από το Φορντό) και δεν είναι καθόλου βέβαια ότι έχουμε την ικανότητα να αποκτήσουμε σύντομα αυτή τη γνώση. Νομίζω ότι θα ήταν ανόητο αν κάποιος ισχυριζόταν ότι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν καθυστέρησε περισσότερο από μερικούς μήνες μόνο», δήλωσε στους Financial Times ο Ρίτσαρντ Νέφιου, πρώην ανώτερος αξιωματούχος των ΗΠΑ που εργάστηκε στις κυβερνήσεις Ομπάμα και Μπάιντεν περίγυρα από ζητήματα Ιράν.

Τα παραπάνω επιβεβαιώνει και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο. «Κανείς δεν θα ξέρει με σιγουριά για μέρες» εάν το Ιράν επιχείρησε ή μπόρεσε να μεταφέρει ουράνιο υψηλού εμπλουτισμού», είπε μιλώντας στο CBS, προσθέτοντας, βέβαια, «αμφιβάλλω αν το μετακίνησαν, διατί πραγματικά δεν μπορείς να μετακινήσεις τίποτα αυτή τη στιγμή. Τη στιγμή που ένα φορτηγό αρχίζει να κινείται προς κάπου, οι Ισραηλινοί το έχουν δει, το έχουν στοχεύσει και το έχουν εξουδετερώσει».

Ωστόσο, άνθρωπος από το εσωτερικό του ιρανικού καθεστώτος είπε ότι θα ήταν «πολύ αφελές να διατηρήσουμε το εμπλουτισμένο ουράνιό μας σε αυτές τις εγκαταστάσεις», υποστηρίζοντας ότι «Το εμπλουτισμένο ουράνιο είναι άθικτο».

Πού βρίσκεται το ουράνιο του Φορντό;

Σύμφωνα με τους New York Times το εμπλουτισμένο κατά 60% καύσιμο είχε αποθηκευτεί βαθιά μέσα σε ένα άλλο πυρηνικό συγκρότημα, κοντά στην αρχαία πρωτεύουσα Ισφαχάν. Ο Ραφαέλ Μαριάνο Γκρόσι, ασαφής διευθυντής του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ), δήλωσε μέσω μηνύματος ότι οι ομάδες επιθεωρητών των Ηνωμένων Εθνών είχαν δει το καύσιμο τελευταία κίνηση κατά πρόσβαση μια εβδομάδα πριν το Ισραήλ επιτεθεί στο Ιράν.

Σε συνέντευξή του στο CNNi την Κυριακή, πρόσθεσε ότι «το Ιράν δεν έχει κρύψει ότι έχει προστατεύσει αυτό το υλικό». Μάλιστα, σε διευκρινιστική ερώτηση αν εννοούσε ότι το απόθεμα καυσίμων - που αποθηκεύεται σε ειδικά βαρέλια, αρκετά μικρά όθεν να χωράνε στο πορτμπαγκάζ κατά πρόσβαση 10 αυτοκινήτων - είχε μετακινηθεί, απάντησε «Ναι».

• Διαβάστε επίσης: Ζημιές στις εισόδους του υπόγειου πυρηνικού συγκροτήματος Φορντό δείχνουν δορυφορικές φωτογραφίες

Αν ναι, το Ισφαχάν δεν θα ήταν το μόνο μέρος όπου οι θεματοφύλακες του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος - ένα θέμα εθνικιστικής υπερηφάνειας και σύμβολο της ικανότητας του Ιράν να αμύνεται - προσπαθούσαν να απομακρύνουν εξοπλισμό και υλικά και να ενισχύσουν το εργοστάσιο του Φόρντο για να προστατεύσουν ό,τι έπρεπε να παραμείνει στη θέση του.

Δορυφορικές εικόνες που δημοσίευσε η Maxar Technologies στις σήραγγες που οδηγούν στο όρος Φόρντο, και οι οποίες τραβήχτηκαν τις ημέρες πριν από την αμερικανική επίθεση, δείχνουν 16 φορτηγά τοποθετημένα κοντά σε μια είσοδο. Μια αναστοιχείωση από το Κέντρο Ανοικτού Κώδικα στο Λονδίνο υπέδειξε ότι το Ιράν μπορεί να προετοιμαζόταν για μια επίθεση στην σε λόγω τοποθεσία.

Αυτή η δορυφορική εικόνα που παρέχεται από την Maxar Technologies δείχνει από κοντά τρύπες και κρατήρες σε μια κορυφογραμμή στην εγκατάσταση εμπλουτισμού Φορντό στο Ιράν μετά τα χτυπήματα των ΗΠΑ, την Κυριακή 22 Ιουνίου 2025.

Maxar Technologies via AP

Δεν είναι σαφές αν αφαιρέθηκε κάτι από την εγκατάσταση και τι ήταν αυτό. Στην πραγματικότητα, οι Ιρανοί μπορούσαν να σώσουν κάτι πολύ συγκεκριμένο. Οι γιγάντιες φυγοκεντρικές μηχανές που περιστρέφονται με υπερηχητική ταχύτητα, καθαρίζοντας το ουράνιο, συνδέονται μεταξύ τους με σωλήνες και βιδώνονται στο τσιμεντένιο δάπεδο. Ένας Αμερικανός αξιωματούχος δήλωσε ότι θα ήταν μη ρεαλιστικό να μετακινηθεί εντελώς ο εξοπλισμός από το Φόρντο μετά την έναρξη της σύγκρουσης με το Ισραήλ και πρόσθεσε ότι ιστορικά έγγραφα σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ήταν θαμμένα στα έγκατα του χώρου, γεγονός που πιθανότατα περιπλέκει οποιεσδήποτε προσπάθειες ανασύστασής του.

Τις επόμενες ημέρες, τόσο οι Ιρανοί όσο και οι υπηρεσίες πληροφοριών αναμένουν να μάθουν περισσότερα για τον χώρο εμπλουτισμού Νατάνζ, ο οποίος είναι παλαιότερος, μεγαλύτερος και λιγότερο καλά προστατευμένος από το Φορντό. Οι Ισραηλινοί τον χτύπησαν επανειλημμένα, καταστρέφοντας ένα υπέργειο κέντρο εμπλουτισμού και διακόπτοντας το ηλεκτρικό σύστημα. Ο κ. Γκρόσι δήλωσε αργότερα ότι πίστευε ότι η διακοπή της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος θα μπορούσε να έχει οδηγήσει τις φυγοκεντρικές μηχανές σε ανεξέλεγκτη περιστροφή, πιθανώς καταστρέφοντάς τες όλες.

Πόσο γρήγορα να ανασυντάξει το πυρηνικό του πρόγραμμα το Ιράν;

Το πόσο χρόνο θα χρειαστούν οι Ιρανοί για να επισκευάσουν και να αντικαταστήσουν αυτόν τον εξοπλισμό είναι άγνωστο. Πιθανότατα θα περάσουν χρόνια. Αλλά το Ιράν κατασκευάζει επίσης ένα νέο, σε βάθος αντικαταστάτη της πυρηνικής εγκατάστασης στη Νατάνζ, στα νότια της πόλης. Αξιωματούχοι στην Τεχεράνη έχουν δηλώσει στον ΔΟΑΕ ότι δεν έχουν ανοίξει επιπλέον το εργοστάσιο, συνεπώς δεν υπάρχει τίποτα να δούμε.

Δορυφορική εικόνα δείχνει τις ζημιές που υπέστη η πυρηνική εγκατάσταση στο Ισφαχάν του Ιράν, μετά τα αμερικανικά πλήγματα.

Maxar Technologies via AP

Αν το Ιράν επιδιώκει πραγματικά να αποκτήσει πυρηνικά όπλα —κάτι που επίσημα αρνείται— χρειάζεται περισσότερο χρόνο από οποιοδήποτε άλλο πυρηνικά οπλισμένο έθνος στην ιστορία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ανέπτυξαν το Σχέδιο Μανχάταν σε κατά πρόσβαση τέσσερα χρόνια, αναπτύσσοντας τις βόμβες που έπεσαν στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Η Σοβιετική Ένωση πραγματοποίησε την πρώτη της δοκιμή το 1949, μόλις τέσσερα χρόνια αργότερα. Η Ινδία, το Πακιστάν και το Ισραήλ επιτάχυναν τη διαδικασία.

• Διαβάστε επίσης: «Άγνωστη η κατάσταση στο Φορντό, καταστράφηκε το Νατάνζ» λέει ο ΔΟΑΕ

Οι Ιρανοί δουλεύουν σε αυτό εδώ και πάνω από 20 χρόνια, και ένα αρχείο δεδομένων που κλάπηκε από μια αποθήκη στην Τεχεράνη από το Ισραήλ πριν από αρκετά χρόνια έδειξε ότι Ιρανοί μηχανικοί μελετούσαν τη δημιουργία πυροκροτητών πυρηνικών όπλων και άλλον εξοπλισμό που θα χρησιμοποιούνταν για την ανάφλεξη ενός όπλου. Αυτό συνέβη περίγυρα στο 2003, όταν, σύμφωνα με τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες, οι μηχανικοί έλαβαν οδηγίες να σταματήσουν τις εργασίες για την οπλοποίηση του προγράμματος.

Τα ερμηνεύματα του Ντ. Τραμπ και του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου τις τελευταίες ημέρες υποδηλώνουν ότι πιστεύουν ότι οι εργασίες έχουν ξαναρχίσει, αν και δεν έχουν δημοσιοποιηθεί στοιχεία που να υποστηρίζουν τον ισχυρισμό. Εάν όντως ισχύει κάτι τέτοιο, τα πλήγματα στο Φορντό, το Νατάνζ και το Ισφαχάν μπορούν μόνο να ενισχύσουν την άποψη των Ιρανών ηγετών ότι χρειάζονται ένα όπλο για την επιβίωση της κυβέρνησης.

Πιο αποτελεσματική η διπλωματία

Η ιστορία δείχνει επίσης ότι η διπλωματία ήταν συνήθως πιο αποτελεσματική από τα σαμποτάζ ή τις στρατιωτικές επιθέσεις στην παροχή διαβεβαιώσεων ότι μια χώρα δεν επιδιώκει την κατασκευή ατομικών όπλων. Πριν από περισσότερα από 15 χρόνια, η κοινή επίθεση ΗΠΑ-Ισραήλ στη Νατάνζ, με τη μεταχείριση ενός εξελιγμένου κυβερνοόπλου, προκάλεσε την έκρηξη κατά πρόσβαση του ενός πέμπτου των 5.000 κατά πρόσβαση φυγοκεντρητών της χώρας.

Αλλά οι Ιρανοί όχι μόνο τους ανακατασκεύασαν, αλλά εγκατέστησαν πιο εξελιγμένο εξοπλισμό. Πριν από την επίθεση του Ισραήλ αυτόν τον μήνα, είχαν κατά πρόσβαση 19.000 φυγοκεντρητές σε λειτουργία.

Το πυρηνικό εργοστάσιο Μπουσέρ - Φωτογραφία αρχείου

(AP Photo/Mehr News Agency, Majid Asgaripour, file)

Μόνο όταν η κράτος Ομπάμα σύναψε την πυρηνική συμφωνία του 2015 με το Ιράν, οι Ηνωμένες Πολιτείες απέκτησαν μια πληρέστερη εικόνα των δυνατοτήτων τους, θέλγητρο στο έργο των επιθεωρητών. Και αυτές οι επιθεωρήσεις καταπνίγηκαν - και πολλές κάμερες ασφαλείας απενεργοποιήθηκαν - αφού ο Ντόναλντ Τραμπ κήρυξε την πυρηνική συμφωνία «καταστροφή» και αποσύρθηκε από αυτήν.

Η αντίδραση της Τεχεράνης ήταν να αυξήσει την παραγωγή φυγοκεντρητών, να εμπλουτίσει ουράνιο σε επίπεδα που χρειάζονται μόνο τα κράτη που παρασκευάζουν πυρηνικά όπλα και να εμποδίσει τον ΔΟΑΕ.

Δεν είναι σαφές, τουλάχιστον προσώρας, εάν η ομάδα των επιθεωρητών του ΔΟΑΕ που βρισκόταν στη χώρα όταν ξέσπασε η τρακάρισμα με το Ισραήλ θα λάβει συγκατάθεση από την ιρανική κράτος να επαναλάβει τις επιθεωρήσεις της, οι οποίες θα περιλαμβάνουν την επαλήθευση της τοποθεσίας και της ασφάλειας αυτού του ουρανίου που είναι ωσπεράν κατάλληλο για βόμβα.

Όλες οι διεθνείς επιθεωρήσεις έχουν ανασταλεί κατά τη διάρκεια του πολέμου, δήλωσαν Ιρανοί αξιωματούχοι. Και επιπλέον και αν επαναλαμβανόταν, δεν ήταν σαφές ότι οι επιθεωρητές θα μπορούσαν να αποκτήσουν φυσική πρόσβαση στο βομβαρδισμένο υπόγειο εργοστάσιο του Φόρντο ή στα συντρίμμια της μεγαλύτερης εγκατάστασης εμπλουτισμού στο Νατάνζ.

Ο Μικ Μαλρόι, πρώην αξιωματούχος του Πενταγώνου στην πρώτη κράτος Τραμπ και πρώην αξιωματικός της CIA, δήλωσε για την επίθεση: «Με τον τύπο και την ποσότητα των πυρομαχικών που χρησιμοποιήθηκαν, πιθανότατα θα καθυστερήσει το ιρανικό πρόγραμμα πυρηνικών όπλων κατά 2 ως 5 χρόνια».

Με πληροφορίες από: Officials Concede They Don’t Know the Fate of Iran’s Uranium Stockpile | New York Times και Where is Iran’s uranium? Fate of strike hangs connected 400kg stockpile | Financial Times