Σφετερισμός περιουσιών, χωρίς αντίδοτο

Η κυπριακή κυβέρνηση προωθεί τα δύο τελευταία χρόνια ποινικές διώξεις εναντίον ατόμων και εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην ανάπτυξη γης στο κατεχόμενο τμήμα του νησιού. Ο διακηρυγμένος στόχος είναι να αντιμετωπιστεί η αχαλίνωτη παράνομη δόμηση πάνω σε περιουσίες Ελληνοκυπρίων. Οι ποινές στους σφετεριστές είναι βαριές, πολυετούς φυλάκισης. Ποιο το αποτέλεσμα;

Μέθοδος

Ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης αποφάσισε τη μέθοδο νομικών μέτρων σε μια συγκυρία που γίνεται προσπάθεια για επανάληψη του διαλόγου υπό τον ΟΗΕ. Το μοτίβο σε νομικές διεκδικήσεις που ακολουθεί η κυβέρνηση για δεκαετίες δεν έχει συνοχή. Συνήθως επαναφέρεται μόλις καταρρεύσουν οι προσπάθειες επίλυσης. Η μέθοδος δοκιμάστηκε στο ΕΔΑΔ και προ 15ετίας, με ευρωπαϊκά μέσα δίωξης ενός ζεύγους Βρετανών (Αποστολίδης εναντίον Οράμς).

Από το 2010, όμως, οι υποθέσεις ελληνοκυπριακών περιουσιακών διεκδικήσεων στο ΕΔΑΔ πήραν τροπή που δεν είναι αποδεκτή από την κυβέρνηση γιατί το ΕΔΑΔ αναγνώρισε μια επιτροπή, την Επιτροπή Ακίνητης Ιδιοκτησίας (ΕΑΙ) στα κατεχόμενα, ως εσωτερικό ένδικο μέσο για εξέταση και θεραπεία ελληνοκυπριακών απαιτήσεων.

Στην υπόθεση Οράμς, δεν υπήρξε άλλη συνέχεια. Το ζεύγος καταδικάστηκε από κυπριακό δικαστήριο, το Ηνωμένο Βασίλειο κλήθηκε να επιβάλει την καταδίκη και στο τέλος οι Οράμς έφυγαν από την Κύπρο.

Κάτω από την παρούσα συγκυρία, ο Χριστοδουλίδης θέλει να δοκιμάσει τη μέθοδο με συλλήψεις με ευρωπαϊκά εντάλματα και ποινικές διώξεις σε κυπριακά δικαστήρια. Ελπίζει ότι θα αποθαρρύνει επενδυτές σε ακίνητα στα κατεχόμενα.

Τσιμέντωμα

Πίσω από τους διακηρυγμένους στόχους, όμως, συμβαίνουν γεγονότα που επηρεάζουν βαθιά το άλυτο Κυπριακό. Σε κάθε περίοδο μακράς στασιμότητας, ιδίως όπως η παρούσα που ακολουθεί την παταγώδη αποτυχία επίλυσης (Κραν Μοντανά, 2017), ο κατασκευαστικός τομέας στα κατεχόμενα σημειώνει έξαρση, με οικοδομές πάνω σε άδεια κτήματα των Ελληνοκυπρίων, αφού το 80% ανήκουν σε αυτούς. Ο χρόνος αλλοιώνει τα δεδομένα, προνομιακές και παραθαλάσσιες περιοχές οικοδομούνται, οι νόμιμοι κληρονόμοι παύουν να ενδιαφέρονται, ενώ δημιουργούνται απαιτήσεις για δικαιώματα στον χρήστη.

Ζήτηση

Οι συνέπειες 8 χρόνων γίνονται ολοφάνερες γιατί συνέπεσε να υπάρχει παντού στη Μεσόγειο μαζική ζήτηση για αγορά επαύλεων, διαμερισμάτων και τουρισμό. Στα κατεχόμενα, οι επωφελούμενοι εργολάβοι και ντιβέλοπερ είναι κυρίως Τούρκοι και ξένοι επενδυτές. Το αποτέλεσμα είναι σαρωτικό. Ο οικοδομικός οργασμός κάλυψε ό,τι απέμεινε από τη βόρεια ακτή της Κερύνειας. Τεράστια είναι η έξαρση σε όλη την ανατολική ακτή του κόλπου της Αμμοχώστου κατά μήκος της βελούδινης αμμουδιάς μέχρι το Τρίκωμο και τις παρυφές της Καρπασίας: ξενοδοχεία, πύργοι, πολυκατοικίες, τουριστικά συγκροτήματα, επαύλεις.

Υπάρχει μεγάλη ζήτηση για μόνιμη κατοικία και διαμονή από Τούρκους και ξένους: από Ρώσους, Ισραηλινούς, Ιρανούς κ.ά. Εσχάτως, πολυώροφες πολυκατοικίες «φυτρώνουν» και στην πεδιάδα της Μεσαορίας. Τα στοιχεία που δίνει η τουρκοκυπριακή διοίκηση μέσω του λεγόμενου «υπουργείου Οικονομικών», δείχνουν ότι τα έσοδα που είχε το πρώτο τρίμηνο του 2025 κατά 90% προέρχονται από τέλη συναλλαγών που αφορούν ακίνητες περιουσίες και το κτηματολόγιο.

Διώξεις

Οι ποινικές διώξεις στόχευσαν αρχικά ξένους, ιδιοκτήτες ή διευθυντικά στελέχη κατασκευαστικών εταιρειών. Ενας Ισραηλινός μεγαλοεπιχειρηματίας, ο Αϊγκούτ Αφίκ, συνελήφθη και δικάζεται στη Λευκωσία για σφετερισμό εκτάσεων γης στον Αγιο Αμβρόσιο Κερύνειας. Περιουσιακά στοιχεία του πάγωσαν στη Θεσσαλονίκη και εκδόθηκαν ευρωπαϊκά εντάλματα σύλληψης για δύο μέλη της οικογένειάς του. Ευρωπαίοι υπήκοοι έχουν επίσης συλληφθεί γιατί διαφήμισαν την πώληση ακινήτων. Δύο γυναίκες από την Ουγγαρία έχουν καταδικαστεί. Τον Μάιο (13/5) η Αστυνομία εξέδωσε διεθνή εντάλματα σύλληψης εναντίον Τούρκων υπηκόων που συνδέονται με κατασκευαστικές εργασίες πολυώροφης πολυκατοικίας στο Λευκόνοικο με 750 διαμερίσματα.

Ο τουρκοκυπριακός Τύπος έγραψε την Πέμπτη (ΚΥΠΕ, 12/6) ότι διεθνή εντάλματα έχει εκδώσει η Αστυνομία για τη σύλληψη και Τουρκοκυπρίων, κάνοντας λόγο για «9 σημαντικά ονόματα στον κτηματομεσιτικό τομέα». Η πληροφορία θα σηματοδοτήσει σημαντική στροφή, επιβεβαιώνοντας τις προθέσεις της κυβέρνησης σε σχέση με προηγούμενη απόπειρα δίωξης συζύγου Τουρκοκύπριου το 2024.

Επιτροπή Ακίνητης Ιδιοκτησίας

Πίσω από τις υποθέσεις στα κυπριακά δικαστήρια εξελίσσεται άλλη νομική μάχη της κυβέρνησης στο ΕΔΑΔ να αμφισβητήσει την αποτελεσματικότητα της Επιτροπής Ακίνητης Ιδιοκτησίας (ΕΑΙ). Στην τελευταία υπόθεση ενός Ελληνοκύπριου ιδιοκτήτη συγκροτήματος στο Βαρώσι εναντίον της Τουρκίας, το ΕΔΑΔ αποφάσισε ότι εξακολουθεί να αξιολογεί την ΕΑΙ ως αποτελεσματικό μέσο θεραπείας, σημειώνοντας τα στοιχεία υποθέσεων που διεκπεραίωσε για αποζημίωση, ανταλλαγή ή επιστροφή περιουσίας σε Ελληνοκύπριους που προσφεύγουν σε αυτή. Ωστόσο, λόγω της μακράς καθυστέρησης στη συγκεκριμένη υπόθεση, άσκησε κριτική, ζητώντας επιτάχυνση των υποθέσεων.

Λαϊκό αίσθημα

Οι ποινικές διώξεις που αποφάσισε ο Χριστοδουλίδης προβάλλονται κατά τρόπο ώστε να ικανοποιούν το γενικό αίσθημα ανάμεσα στην κοινή γνώμη ότι «κάτι κάνει», ασχέτως αποτελέσματος. Προσφέρονται επίσης για λαϊκίστικη εκτόνωση μπροστά στο πρόδηλο ερώτημα: τι γίνεται με το Κυπριακό;

Στην ουσία των διαπραγματεύσεων, ο Χριστοδουλίδης, ως στενός συνεργάτης του τέως προέδρου Ν. Αναστασιάδη, αποχώρησε από το Κραν Μοντανά στο παρά πέντε της κατάληξης σε συμφωνία επίλυσης. Ο γ.γ. του ΟΗΕ κατέγραψε συμφωνία των μερών στο περιουσιακό –κάτι που θα επέτρεπε σε όλους τους Ελληνοκύπριους ιδιοκτήτες περιουσίας είτε να την ανακτήσουν πλήρως στα εδάφη που θα επέστρεφαν υπό την ελληνοκυπριακή πολιτεία (Χάρτης Ακιντζί), είτε ανταλλαγή, είτε αποζημιώσεις και περιορισμένη επιστροφή στις περιοχές υπό την τουρκοκυπριακή πολιτεία. Οι Κύπριοι θα μπορούσαν επίσης να κάνουν μια νέα αρχή με βάση όλα τα ευεργετήματα της νομοθεσίας της Ε.Ε. (κοινοτικές ελευθερίες).

Πολιτικές προεκτάσεις

Σήμερα ο Χριστοδουλίδης θέλει να ξαναρχίσει συνομιλίες, αλλά διαφώνησε με όσα συμφωνήθηκαν το 2017 για τις περιουσίες. Ομως, τα νομικά εργαλεία της Κυπριακής Δημοκρατίας αποκτούν νόημα μόνο αν συνδυαστούν με αποφάσεις που στηρίζουν την επίλυση. Αλλιώς, απλά συνιστούν ακόμα μία «ασπιρίνη» σε βαριά ασθένεια, μια κατάσταση που συνεχώς χειροτερεύει. Για παράδειγμα, μπορεί οι ποινικές διώξεις να αποθαρρύνουν Ευρωπαίους, αλλά δεν επηρεάζουν ιδιαίτερα Τούρκους χωρίς επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο. Με «νομοθεσία» ο Ερσίν Τατάρ προσέφερε στους Τούρκους υπηκόους εξαπλάσια κίνητρα για απόκτηση διαμερισμάτων. Ετσι μπορεί να εκτρέψει εκεί την αγορά, επιτυγχάνοντας και πληθυσμιακή αλλοίωση.

Από όλο το πολιτικό φάσμα, οι Τουρκοκύπριοι αντιδρούν – ακόμα και η μετριοπαθής αντιπολίτευση. Το κλίμα που δημιουργείται δίνει περισσότερο χώρο σε πιο φανατικούς εθνικιστές να απαιτούν αντίποινα: συλλήψεις Ελληνοκυπρίων που χρησιμοποιούν τουρκοκυπριακές περιουσίες και κλείσιμο σημείων διέλευσης. Το δε τουρκικό ΥΠΕΞ εμφανίζεται πιο ευθυγραμμισμένο με το ΕΔΑΔ, υποστηρίζοντας ότι η ΕΑΙ είναι το διεθνώς αναγνωρισμένο μέσο θεραπείας και κατηγορώντας την ελληνοκυπριακή ηγεσία για «πολιτικά υποκινούμενες συλλήψεις και προσπάθειες εκφοβισμού και υπονόμευσης της οικονομικής ευημερίας» των Τουρκοκυπρίων.

*Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου