Το «μακρύ χέρι» της Τουρκίας στη Λιβύη και το σενάριο αναθέρμανσης του τουρκολιβυκού μνημονίου

Ο διεθνολόγος Γιώργος Μενεσιάν, ο οποίος ασχολείται με τα θέματα της Β. Αφρικής εξηγεί στο CNN Greece, πώς η χρονική στιγμή που η κράτος της Τρίπολης κατηγορεί την Ελλάδα για αθέτηση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων, εστιάζοντας στις πρόσφατες ελληνικές ενέργειες για παραχώρηση αδειών εξερεύνησης και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων σε θαλάσσιες περιοχές νότια της Κρήτης, δεν είναι καθόλου τυχαία.

Η Ελλάδα έχει προχωρήσει στις συγκεκριμένες ενέργειες εδώ και καιρό. Ωστόσο, αναφέρει πώς άπαντες γνωρίζουν ότι η κράτος της Τρίπολης, « η αναγνωρισμένη μεταβατική υποτίθεται κράτος της Λιβύης διαθέτει τόσο στενές σχέσεις με την Τουρκία που πολλοί, όχι ανορθολογικά, την αποκαλούν δορυφόρο της Τουρκίας». Επομένως, όπως υποστηρίζει η κράτος Ντμπεϊμπά δέχτηκε κατά πάσα πιθανότητα, «για να μην μπούμε εντολή, την παραίνεση της Τουρκίας όθεν να καταδικάσει την Ελλάδα, διότι οι κινήσεις που κάνει η Ελλάδα στην ευρύτερη περιοχή και ιδίως νοτίως Κρήτης απειλούν το αφήγημα της Γαλάζιας Πατρίδας».

Σε αυτό το πλαίσιο, ξεδιπλώνει το βασικό στρατηγικό αφήγημα της γείτονος, το οποίο περιτριγυρίζεται σε 2 κατευθύνσεις. Κατά τον ίδιο, η μια κατεύθυνση είναι η Ευρασία και εκεί «έχει να κάνει με τον παντουρκισμό που το χρησιμοποιεί ως εργαλείο και βεβαίως η Μεσόγειος». Συνεπώς, επειδή αυτά τα 2 αφηγήματα είναι πολύ σημαντικά για την Τουρκία και την στρατηγική που έχει επιλέξει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για τα επόμενα χρόνια, η λιβυκή κράτος προχωρά αυτή τη στιγμή σε αυτές καταδικαστικές δηλώσεις.

Η Λιβύη παίζει το παιχνίδι της Τουρκίας

Η «προκλητική» κίνηση της Λιβύης ήρθε μέσω ανακοίνωσης του Υπουργείου Εξωτερικών της τουρκόφιλης κυβέρνησης της Τρίπολης η οποία υπέγραψε το παράνομο τουρκολιβυκό υπόμνηση με την Άγκυρα και η θητεία της ολοκληρώθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2021.

Σύμφωνα με τον διεθνολόγο Γιώργο Μενεσιάν, η συγκεκριμένη κράτος ήταν μεταβατική -υπηρεσιακή διότι έπρεπε μόνο να αναλάβει την διαδικασία για να γίνουν εκλογές, οι οποίες όμως δεν έγιναν ποτέ. Ο Ντμπεϊμπά ήταν υποτίθεται ένας προσωρινός πρωθυπουργός. Ουσιαστικά, δεν ενώθηκε ποτέ η δυτική Λιβύη με την ανατολική Λιβύη, η οποία ελέγχεται από τις δυνάμεις του Χαφτάρ. Παρά το γεγονός ότι δεν τηρήθηκαν τα χρονοδιαγράμματα, αναφέρει ότι «η διεθνής κοινότητα, τα Ηνωμένα Έθνη, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρωπαϊκή Ένωση επιπλέον και Ελλάδα συνεχίζουν και αναγνωρίζουν αυτήν την κράτος στην Τρίπολη».

Σε αυτή την σύνθετη πολιτική κατάσταση επενδύει η Τουρκία με σκοπό να αποκτήσει επιρροή στη Λιβύη. Η κράτος Νμπεϊμπά αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα που δεν προέρχονται μόνο από τις πολιτικές που θέλει να εφαρμόσει ο στρατάρχης Χάφταρ. Είναι επίσης αντιμέτωπη και με προβλήματα που στα εδάφη που η ίδια ελέγχει, καθώς υπάρχουν αντίπαλες μεταξύ τους ομάδες, οι οποίες προσπαθούν να καταλάβουν να αυξήσουν την πολιτική, στρατιωτική και οικονομική επιρροή τους. Ίσως γι΄αυτό και η κράτος της Τρίπολης, εκτιμά ο διεθνολόγος, είναι πιο ευκατάφορος και ό,τι χρειάζεται η Άγκυρα το πραγματοποιεί, διατί έχει χητεία την Τουρκία, η οποία διατηρεί στρατεύματα στην περιοχή.

Η στροφή Χαφτάρ προς το τουρκολιβυκό μνημόνιο

Πριν την αντίδραση του λιβυκού Υπουργείου Εξωτερικών, είχε προηγηθεί η κύρωση της Βεγγάζης, που ως πρόσφατα δεν αναγνώριζε την συμφωνία με την Τουρκία, να συγκροτήσει ειδική επιτροπή στη Βουλή για την εξέταση της.

Από τα τέλη του 2023 , η Ανατολική Λιβύη έχει προσεγγίσει την Τουρκία. «Η Άγκυρα σιγά σιγά επενδύει οικονομικά στην περιοχή , έχει στείλει ανθρωπιστική βοήθεια μετά τις καταστροφικές και θανατηφόρες πλημμύρες που κατέστρεψαν την μισή πόλη Ντέρνα, στην ανατολική Λιβύη» , υπενθυμίζει ο κ. Μενεσιάν εστιάζοντας στις επισκέψεις του επιτελείου Χάφταρ και του ίδιου του στην Τουρκία.

Ο στρατάρχης Χάφταρ αυτό το κάνει «γιατί το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι αυτός και η κλίκα του, η οικογένεια του, διατί ο γιος του είναι ο διάδοχος του, να διατηρήσουν την ηγεσία στην Λιβύη», τονίζει. Σε αυτό το πλαίσιο, πολλοί από τους συμμάχους της ανατολικής Λιβύης που ήταν η Αίγυπτος και τα Εμιράτα δεν δίνουν τόση βάση πια στη συγκεκριμένη περιοχή. «Άλλοι σύμμαχοι που βρίσκονται στο Σουδάν αυτή τη στιγμή πολεμούν με εχθρούς εντός της χώρας καθώς υπάρχει εμφύλιος πόλεμος. Το Τσαντ έχει και αυτό προβλήματα και έχουμε δει την Τουρκία να διεισδύει και εκεί», προσθέτει. Επομένως, για να επιβιώσει, κατά τον ίδιο, ο στρατάρχης Χάφταρ χρειάζεται ένα δυνατό παίκτη και ο μόνος δυνατός παίκτης με βάσεις εκεί είναι η Τουρκία. Υπάρχουν βέβαια και οι Ρώσοι της Wagner (ρωσική παραστρατιωτική συνασπισμός ) και της Africa Corps όμως δεν έχουν ρίζες, όπως τονίζει. Ναι μεν εξυπηρετούν τα συμφέροντα της Μόσχας αλλά είναι μη κρίσημες δυνάμεις. Είναι μισθοφορικές δυνάμεις ενώ οι Τούρκοι έχουν κανονικά στρατεύματα στην περιοχή και έχουν αποφασίσει να επενδύσουν πολλά.

Από την τουρκική πλευρά, ακολουθούν τη συγκεκριμένη πολιτική καθώς τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν τον ενδιαφέρει με ποιον μιλά, αρκεί να διασφαλίσει την παρουσία της Τουρκίας στη χώρα και να εφαρμόσει τις πολιτικές του στην ανατολική και κεντρική Μεσόγειο. Και απ’ ό,τι φαίνεται «οι Τούρκοι έχουν ειδοποιήσει ότι ναι μεν είναι καλή η κράτος της Τρίπολης, η οποία λειτουργεί σαν δορυφόρος όμως δεν είναι κακό να έχουν σχέσεις και με την Ανατολική Λιβύη», καταλήγει. Έτσι θα υπάρχει μεγαλύτερη νομιμοποίηση του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου, καθώς αυτή είναι η βασική επιζήτηση της Άγκυρας.

Η ελληνική αντίδραση

Στην ενεργή εκγύμναση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας απέδωσε ο Γιώργος Γεραπετρίτης από το βήμα της βουλής, την αντίδραση της Λιβύης, ενώ προγραμματίζεται η επίσκεψή του σε Τρίπολη και Βεγγάζη στις αρχές Ιουλίου.

Ωστόσο κατά τον κ. Μενεσιάν εκτιμά ότι «η Ελλάδα δυστυχώς πολλές φορές κινείται εκ των υστέρων. Είδε ότι η Τουρκία υπέγραψε τον τουρκολιβυκό υπόμνηση και απευθύνθηκε στον Χαφτάρ». Γενικώς, όπως υποστηρίζει, δεν υπάρχει στρατηγικό βάθος, εμφανώς μια εθνική στρατηγική για την ευρύτερη Μέση Ανατολή και κυρίως για την Ανατολική Μεσόγειο. «Αυτό είναι το βασικό δομικό πρόβλημα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής που ξεπερνά το φάσμα των κυβερνήσεων. Είναι ένα διαχρονικό πρόβλημα το οποίο το έχουμε δει στο παρελθόν και στα Βαλκάνια», συμπληρώνει.

Κατά τον ίδιο, αυτή τη στιγμή το μόνο που μπορεί να κάνει η Αθήνα ως ανάχωμα στα σχέδια της Άγκυρας και της Τρίπολης, είναι «να απειλήσει ουσιαστικά τη Λιβύη ότι θα αποκοπεί κάθε βοήθεια που προέρχεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και να το χρησιμοποιήσει ως μοχλό πίεσης». Παράλληλα, υπογραμμίζει πώς «δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά, διότι η Τουρκία έχει βαθιές πλέον ρίζες στην Λιβύη. Φαίνεται ότι η πολιτικο-στρατιωτική και οικονομική διείσδυση της Άγκυρας είναι αρκετά μεγάλη και καθοριστική». Επομένως, η ελληνική πλευρά πρέπει να συνεχίσει να επενδύει στα ενεργειακά εγχειρήματα νοτίως και δυτικά της Κρήτης, καταλήγει.