«Το παιδί κουνέλιασε»

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΚΟΥΒΕΡΗΣ • Μπαμπά σού λείπω; • Ιστορίες με αφορμή τη γονική αποξένωση • Εικονογράφηση: Ντανιέλα Σταματιάδη • Επιμέλεια: Μαρία Λεβαντή • Εκδόσεις Θίνες, 2025

Ο Παναγιώτης Γκούβερης στο βιβλίο του με τίτλο «Μπαμπά σού λείπω; - Ιστορίες με αφορμή τη γονική αποξένωση» προσεγγίζει ένα κοινωνικό πρόβλημα που γίνεται εντονότερο μέρα με τη μέρα, αυτό των διαλυμένων οικογενειών. Στο βιβλίο συνενώνονται υπερρεαλιστικά, θεατρικά και ρεαλιστικά στοιχεία, ενώ προβάλλονται συλλογικές παθογένειες και στερεοτυπικές θέσεις. Ο συγγραφέας, εστιάζοντας, κυρίως, σε παιδικά βιώματα και οικογενειακά δράματα, ανασύρει το πέπλο της ιδεατής εικόνας με την οποία εντέχνως περιβάλλονται αυτά από την ίδια την οικογένεια και τα προβάλλει σε κοινή θέα. Οχι για να καταγγείλει, απλά για να προβληματίσει τον αναγνώστη.

Τα τριάντα επτά πρώτα κείμενα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν θραύσματα, σπαράγματα μιας παιδικής ψυχής που υποφέρει, διότι δεν αναγνωρίζει τα γνωστά ερείσματά της και αδυνατεί να ερμηνεύσει τον κόσμο όπως τον ερμήνευε μέχρι τη στιγμή της μεγάλης ανατροπής.

Κεντρικός ήρωας της συλλογής είναι το παιδί, το ανώνυμο παιδί της κάθε εποχής και του κάθε τόπου. Το παιδί που αρνείται να καταλάβει γιατί του αφαιρέθηκε το δικαίωμα να βλέπει τους γονείς του, το παιδί που έχασε την παιδικότητά του από τα δυο του χρόνια. Γύρω του, περιστρέφονται σε διαφορετικές τροχιές, η μάνα, ο πατέρας, ο κύριος δικαστής, διαταράσσοντας την αρμονική συναισθηματική εξέλιξή του. Λόγω ειδικών συνθηκών, θα σου πουν αν τους ρωτήσεις. Λόγω νομοθεσίας.

Οι ήρωες του Γκούβερη δεν τοποθετούνται σε περιβάλλοντα ακραίων συγκρούσεων, σε κακοποιητικά και παραβατικά περιβάλλοντα. Κάθε άλλο. Πρόκειται για οικογένειες της διπλανής πόρτας, για γονείς καθωσπρέπει, που όμως μεταμορφώνονται λόγω συνθηκών. Αυτή τη μεταμόρφωση το παιδί επιχειρεί να την κατανοήσει επινοώντας φανταστικά σενάρια στα οποία ο αποδομημένος κόσμος του νοηματοδοτείται εκ νέου.

Ο φακός του σκηνοθέτη- συγγραφέα στρέφεται προς το εσωτερικό των χαρακτήρων και εστιάζει στα αντιφατικά συναισθήματα, τα ανομολόγητα, και η πένα του επιλέγει να τα σκιαγραφήσει με ελλειπτικές προτάσεις, σιωπές, μαύρο χιούμορ. Πλάνα κοντινά που εστιάζουν σε κινήσεις και εκφράσεις. Ο Γκούβερης παρατηρεί και καταγράφει συναισθήματα και συμπεριφορές. Ερευνά, μελετά, συμπάσχει. Δημιουργεί δυνατές εικόνες και μας τις μεταφέρει μέσα από τις λέξεις, με σκοπό να μας συγκινήσει, να μας σοκάρει. Και το πετυχαίνει, γιατί ξέρει να επιλέγει τις λέξεις. Λέξεις μαχαίρια που κόβουν το σώμα της οικογένειας και το μοιράζουν στα δυο… στην τύχη… όπως βολεύει… χωρίς πολλά πολλά. Χωρίς φλυαρίες.

Στα κείμενα, ο χώρος εμφανίζεται απρόσωπος, αόριστος, όπως και ο χρόνος. Το σπίτι δεν είναι πια το προστατευτικό κουκούλι όπου τα μέλη της οικογένειας νιώθουν ασφάλεια και αγάπη. Είναι μια κρυψώνα, ένας χώρος απομόνωσης, όπου υπάρχει πάντα ο φόβος της παραβίασης.

Τα αντικείμενα-σύμβολα της παιδικής ηλικίας: η τσάντα, η τούρτα, το κουνελάκι, χρησιμοποιούνται ως στοιχεία προσδιορισμού του χρονικού πλαισίου των ιστοριών. Η ζωή του παιδιού είναι οργανωμένη βάσει του ημερολογίου, της συμφωνίας, της δικαστικής απόφασης. Παιδί-βαλίτσα, παιδί-μπαλάκι, παιδί-αντικείμενο, παιδί-μέσον διαπραγμάτευσης, παιδί-μέσον πίεσης. Ολα γίνονται με πρόσχημα το καλό του παιδιού.

Στο σύμπαν που δημιουργεί ο συγγραφέας περιλαμβάνονται σημαντικές φιγούρες του κόσμου της φαντασίας, που όμως εμφανίζονται για να αποδομηθούν, όπως συμβαίνει με τον Αγιο Βασίλη, ο οποίος, από πρότυπο προσφοράς και αγάπης, μεταμορφώνεται σε ακόμα έναν ανεύθυνο και αδιάφορο χαρακτήρα. Ο συγγραφέας δίχως άλλο γνωρίζει πολύ καλά την παιδική ψυχή και την προσπάθειά της για αυτοΐαση.

Σε κάποια από τα κείμενά του ο συγγραφέας χρησιμοποιεί μια ιδιότυπη γλώσσα, μια «ψευδοκαθαρεύουσα», όπως ο ίδιος την αποκαλεί. Ο εκφραστικός αυτός τρόπος λειτουργεί απελευθερωτικά για τον ίδιο και ενισχύει την έννοια της διαχρονικότητας του θέματος. Οι γραμματικοί και οι συντακτικοί κανόνες παραβιάζονται. Οι προτάσεις γίνονται αποσπασματικές και ελλειπτικές. Οι τολμηρές μεταφορές, οι απροσδόκητοι και ετερόκλητοι συνδυασμοί λέξεων κυριαρχούν. Νέες λέξεις εμφανίζονται για να δηλώσουν εμφατικά τα συναισθήματα του παιδιού: «δεξιόθρηνος, ζερβόθρηνος, το παιδί κουνέλιασε, κάλτσια ένδυση. Η γλώσσα γίνεται συμβολική, ελλειπτική, υπαινικτική. Ενισχύει το τραγικό ύφος των κείμενων και βοηθάει τον συγγραφέα να πάρει απόσταση από τα γραφόμενα. Οι επινοημένοι διάλογοι του βιβλίου δεν ακολουθούν τη συνήθη λογική, έντεχνα και ευφυώς, μέσα από ελιγμούς και δαιδάλους, εκμαιεύουν την απάντηση-φάρμακο για το παιδί. Συχνά ο συγγραφέας χρησιμοποιεί το πικρό χιούμορ για να καυτηριάσει τις επιλογές των ενηλίκων.

Το βιβλίο αυτό είναι ένα από αυτά που ρίχνουν το μπαλάκι για να ξεκινήσει μια μεγάλη συζήτηση με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής μας.

Αυτό είναι το ταλέντο του Παναγιώτη… Ο μοναδικός τρόπος με τον οποίο έχει επιλέξει να μας μιλά για τα δύσκολα και καθημερινά, για όλα αυτά στα οποία θα προτιμούσαμε να ρίχναμε μόνο μια κλεφτή ματιά… γιατί πληγώνουν και πληγώνουν, γιατί είναι αληθινά.

*Εκπαιδευτικός, συγγραφέας, εμψυχώτρια Δημιουργικής Γραφής