Υπάρχει κάτι υπόγειο που διαπερνά όλα τα κείμενά μου

Χρήστος Αστερίου | Αντιγόνη Δαβάκη

Δέκα ερωτήσεις, περισσότερο αφορμές και σπινθήρες για μια συνομιλία, ανάμεσα σ’ έναν επίμονο αναγνώστη κι ένα πρόσωπο της γραφής. Σήμερα ο Χρήστος Αστερίου απέναντι σ’ ένα ερωτηματολόγιο που επιχειρεί να ψηλαφίσει, εντός κι εκτός αφηγηματικής επιφάνειας, διαθέσεις, εμμονές, αναγωγές.

• Γράφετε συνεχώς το ίδιο βιβλίο ή στο έργο σας εντοπίζετε τομές και ασυνέχειες;

Τα βιβλία μου είναι αρκετά διαφορετικά μεταξύ τους. Εχω ξεκινήσει από τη λογοτεχνία του φανταστικού κι έχω περάσει απ’ τον ρεαλισμό στη λογοτεχνία των ντοκουμέντων. Φαινομενικά η απάντηση θα ήταν πως γράφω κάθε φορά κάτι διαφορετικό. Υπάρχει, ωστόσο, κάτι υπόγειο που διαπερνά όλα τα κείμενα: οι μονομανίες, οι χαρακτήρες, τα θέματα, έτσι που θα ήταν μάλλον ορθότερο να υποστηρίξω πως όλες αυτές οι διαφορετικές αφηγήσεις είναι απλώς παραλλαγές του ίδιου βιβλίου.

• Εκτός από τη λογοτεχνία, τι άλλο καθορίζει και φωτίζει το έργο σας;

Από τις υπόλοιπες τέχνες περισσότερο η μουσική.

• Υπάρχει κάποιο βιβλίο που βιαστήκατε να το παραδώσετε στον εκδότη σας και κάποιο άλλο που το απωθείτε, το «φοβάστε» μέχρι σήμερα;

Είμαι ολιγογράφος και δημοσιεύω, έτσι κι αλλιώς, ανά τέσσερα-πέντε χρόνια. Περισσότερο διστάζω να παραδώσω το τελικό κείμενο παρά βιάζομαι. Οσο για το βιβλίο που «φοβάμαι», αυτό ήταν και θα είναι πάντοτε το επόμενο.

• Τρεις τίτλοι βιβλίων που σας σφράγισαν, στο πέρασμα του χρόνου, εντός κι εκτός κειμένου….

Τα «Γράμματα σ’ έναν νέο ποιητή» του Ράινερ Μαρία Ρίλκε σφράγισαν τα γυμνασιακά μου χρόνια. Αργότερα το «Κιβώτιο» του Αλεξάνδρου, ενώ πολύ πρόσφατα η «Καρτεσιανή Σονάτα» του Ουίλιαμ Γκας.

• Υπάρχουν αρνητικές κριτικές που σας βοήθησαν και θετικές που υπομειδιάσατε;

Πάντοτε υπάρχουν αρνητικές κριτικές που βοηθούν, ίσως όχι στη βράση του φρεσκοτυπωμένου βιβλίου αλλά αργότερα. Οι θετικές κριτικές προκαλούν μειδίαμα όταν είναι πρόδηλα ψεύτικες. Αρκεί να έχεις τον τρόπο να τις διακρίνεις.

• Υπάρχει κάποιος παλαιότερος και κάποιος νεότερος Ελληνας συγγραφέας που σας έλκει η γραφή του;

Θήτευσα δίπλα στον Ε.Χ. Γονατά και πάντα προστρέχω στα γραπτά του. Υπάρχουν πολλοί νέοι συγγραφείς που μου αρέσουν, π.χ. η Ιωάννα Μπουραζοπούλου, ο Δημοσθένης Παπαμάρκος και πολλοί άλλοι.

• Σήμερα, υπάρχουν λογοτεχνικές συντροφιές που διαμορφώνουν το πνευματικό κλίμα της εποχής;

Δεν υπάρχει πλέον αυτό που κάποτε αποκαλούσαμε «συγγραφική κοινότητα». Κατά έναν τρόπο, ωστόσο, αποζητάμε την επαφή και όποτε βρισκόμαστε με άλλους συγγραφείς το απολαμβάνουμε αρκούντως.

• Για ποιο λόγο η παρουσία της ελληνικής λογοτεχνίας, εκτός συνόρων, είναι τόσο νωθρή και αποσπασματική;

Από τη μία υπάρχει χαμηλή αυτοεκτίμηση. Εχουμε φτάσει να θεωρούμε μέτρια ξένα βιβλία ανώτερα των δικών μας μόνο και μόνο επειδή μεταφράστηκαν στα ελληνικά. Υστερα είναι η απουσία θεσμών και εργαλείων, απολύτως απαραίτητων για την προώθηση μιας μικρής λογοτεχνίας σαν τη δικιά μας. Δεν έχουμε διακριτό στίγμα και τόλμη. Το γεγονός ότι τα ελληνικά περίπτερα στις ξένες εκθέσεις βιβλίων έχουν σε κεντρική θέση τους παλαιούς νομπελίστες αντί για νέα πρόσωπα είναι χαρακτηριστικό. Μπορείτε να φανταστείτε το αντίστοιχο φετινό περίπτερο της Γαλλίας με κεντρικό πρόσωπο τον Καμί ή της Γερμανίας με τον Τόμας Μαν;

• Η πολιτική συγκυρία, εντός και εκτός της χώρας, αλλά και η γλώσσα και ο τρόπος της ενημέρωσης αγγίζουν το συγγραφικό εργαστήρι σας;

Δεν θα μπορούσε να γίνει και αλλιώς. Ο συγγραφέας είναι ένα προϊόν του καιρού του.

• Σας απασχολεί αν, μετά θάνατον, θα σας θυμούνται μέσα από το έργο σας;

Αν μας θυμούνται, αυτό θα είναι έτσι κι αλλιώς για λίγο. Θα ήταν ωραίο να διαβάζονται μερικά κείμενά μας κι από τους επόμενους, αλλά δεν είναι κάτι που με απασχολεί εντόνως. Ας μην ξεχνάμε ότι δεν μας διαβάζουν έτσι κι αλλιώς ούτε και πολλοί συγκαιρινοί αναγνώστες, πόσω μάλλον οι μελλοντικοί.

♦ Ο Χρήστος Αστερίου γεννήθηκε το 1971 στην Αθήνα. Εχει δημοσιεύσει μυθιστορήματα, διηγήματα και νουβέλες. Επιμελήθηκε τις επιστολές του Δ.Π. Παπαδίτσα προς τον Ε.Χ. Γονατά «Να μου γράφεις έστω και βαδίζοντας» (Πατάκης 2001) και μετέφρασε βιβλία λογοτεχνίας από τα γερμανικά (Κρίστα Βoλφ, Χανς-Γκέοργκ Γκάνταμερ, Κλέμενς Ζετς κ.ά.).